گر گدا کاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست؟
عیساى مسیح علیه السلام گفته است:
«زراعت، در زمین هموار مى روید، نه بر صخره و دشت بلند، حکمت هم چنین است، حکمت، در قلب انسان متواضع، آباد مى شود، ولى در دلهاى کبرآلود، به آبادانى نمى رسد.
مگر نمى دانید کسى که سرش را تا سقف بلند کند، سرش شکافته مى شود (در برخورد با سقف)، امّا آنکه سرش را از سقف پایین بگیرد، از سایه اش سود مى برد.
تواضع نیز چنین است، هرکه براى خدا فروتنى نکند، خدا پایینش مى کشد،
امّا آنکس که بخاطر خدا «تواضع» کند،
خداوند بالا برده، رفعتش مى بخشد...».
آرى... فیض، از مبدأ رحمانیت و سرچشمه فیّاض الهى مى جوشد و رحمت فراوان و واسع پروردگار همه جا گیر است، لیکن انسان باید آمادگى کسب فیض را بیابد و چنان نباشد که تا سرچشمه برود و تشنه برگردد، یا بر سر گنج، گرسنه بخوابد، یا از درگاه کریم، محروم برگردد، یا به کم قناعت کند، یا در درخشش خورشید، خفاش وار به ظلمت پناه برد.
در هر صورت، خداوند، فیّاض است و کرم، کار اوست،
دوست دارد بندگانش را بنوازد و عطا کند،
دوست دارد خواستاران، بر سر سفره عطایش بنشینند و از «برکات» این ماه، «حظّ» فراوان برند.
زیانکار، آنکه از این خرمن کم بردارد،
و غافل، آنکه به اندک، راضى شود.
از خدا بخواهیم بهره ما را از برکاتش افزون کند، چرا که از جانب او، بخلى نیست و هرچه بیشتر عطا کند، چیزى از او کم نمى شود. این بسته به همّت ماست که از او چه بخواهیم و چه اندازه بخواهیم، او هم به همّت و بلند نظرى ما مى نگرد. هرچه بلندنظرتر باشیم و همّتمان در خواستن برکت و بهره از خدا بیشتر باشد، این نشانه معرفت و شناخت افزون تر ماست و هرکس خدا را بهتر بشناسد، بیشتر دوستش مى دارد و هرکه خـدا را دوست بدارد، خدا هم به او محبّت مى کند: «یُحِبُّهُم وَیُحِبُّونَهُ». (مائده، آیه 54)
این محبت متقابل، ارزش بزرگى است که دست یافتن به آن، کار هرکس نیست.
از لطف عمیم و کرم گسترده حق، باید بیشتر خواست، که محرومیّت درد بزرگى است...
راه آسان و هموار
رسیدن به خیرات این ماه، گذر از گردنه هاى صعب العبورى را در پیش دارد. باید با بسیارى نیروها و غرایز، دست و پنجه نرم کرد، با هواهاى نفس مبارزه نمود، بر شهوات مهار تقوا زد، بر غضب، لجام اختیار نهاد، دهان را از ناشایستى ها مهر کرد، شکم را از حرام، بازداشت، دیده را از گناه پوشاند، دست را از خطا نگه داشت و...
اینها همه مقدّمه است تا به «تقوا» برسیم.
«تقوا»، همان خصلت نیک و فضیلت ارزنده اى است که در پیامد روزه مطرح شده و خداوند، انگیزه واجب کردن روزه را، رسیدن مؤمنان به تقوا دانسته است و در قرآن کریم آمده است: «بر شما هم ـ همانندِ پیشینیان شما ـ روزه لازم و واجب شد، در روزهایى خاص، شاید که به تقوا برسید» [1]... آرى، شاید!
و اگر به تقوا برسیم، مصونیّت از گناه خواهیم یافت.
دست و دیده و چشم و نگاهمان در اختیار «عقل» و دین خواهد بود. زبان و گوشمان، مطیع فرمان حق خواهد شد،
عفـت و پـاکى، در دلمان و در زندگیـمان، خانه خـواهد کرد،
اهل انفاق و ایثار و مواسات با برادران دینى خواهیم گشت،
به جهاد و دفاع و امر به معروف و نهى از منکر خواهیم پرداخت،
از مال و جان خویش، در راه محرومان، مایه خواهیم گذاشت،
گرسنگان را سیر کرده، برهنگان را خواهیم پوشاند،
شب زنده دارانى خداترس و متهجّدانى خاشع خواهیم بود،
تلاشگرانى صادق و مردم دوست خواهیم شد،
اهل «ذکر» و «تهجّد» و «تلاوت قرآن» خواهیم گشت،
نماز و نیاز و رازمان، همه با روح و معنویّت خواهد شد.
اینها همه، احتیاج به هموار شدن راه، برطرف شدن موانع، رفع مشکلات، و در یک کلمه «تسهیل سبیل» دارد.
آن آسان شدن راه براى رسیدن به این مقصودها چه مى خواهد؟
هشیارى، سخاوت، ایثار، جهاد با نفس، کنار گذاشتن تنبلى و سستى، رهاکردن خودخواهى و تن پرورى، آزاد شدن از وابستگى و رها گشتن از تعلّقات دنیایى، و... بالأخره:... «توفیق الهى»
تا چه قبول افتد و چه در نظر آید!
از ما عبادت کردن، نماز خواندن، روزه گرفتن، و از خدا، پذیرفتن و قبول کردن!...
اگر یک «طاعت»، از روى صدق و اخلاص به جاى آوریم و خداوند آن را از ما بپذیرد، براى ما بس است. ولى خداوند، از چه کسى مى پذیرد؟ ـ از متّقین ـ
(اِنَّما یَتَقَبَّلُ اللّه ُ مِنَ المُتَّقین: خداوند، تنها از تقوا پیشگان مى پذیرد.)[2]
به قول خواجه عبداللّه :
«کار، نه با حسن عمل است،
کار، در «قبول» ازل است!...»
اگر طاعت و عباداتمان مورد قبول درگاهش قرار نگیرد، رنجى بیهوده و تلاشى بى ثمر کرده ایم.
آنچه باعث قبولى است، «اخلاص» است.
کار براى خدا کردن، نه براى خود کردن، و نه براى خلق کردن، نه بخاطر پسند مردم و جلب و جاهت و کسب اعتبار!... که در آن صورت، موجب محرومیت از قبول حسنات است و چه زیانى از این بالاتر؟!...
این نیاز را از خدایى خواسته ایم که رهنماست، رهنما به سوى حق آشکار، و خود ذات خداوند، روشنترین حق و آشکارترین چهره عظمت و هستى است. به قول هاتف اصفهانى:
یار، بى پرده از در و دیوار
در تجلّى است یا اولى الأبصار
گر ز ظلماتِ خود رهى، بینى
همه عالم، مشارق الأنوار
اى واقف اسرار ضمیر همه کس
در حالت عجز، دستگیر همه کس
از هر گنهم توبه ده و عذرپذیر
اى توبه ده و عذرپذیر همه کس
[1] ـ بقره، آیه 183.
[2] ـ مائده، آیه 27.
